Stress!

Recent is mijn pony Immy verhuisd en heb ik er een nieuwe pony, Olijfje, bij. Een verhuizing brengt natuurlijk altijd stress met zich mee. De hoeveelheid stress kan hierbij wel verschillen. Zo verhuisde Immy samen met een kuddegenootje. Dat dat echt wel verschil maakt, zagen we toen Olijfje kwam. Waar Immy lopend is verhuisd en steun had aan haar kuddegenootje, kwam Olijfje alleen met de trailer na een ruim 2 uur durende rit. En waar we bij Immy en haar kuddegenootje eigenlijk nauwelijks zichtbare signalen van stress zagen, kwam Olijfje trillend de trailer af.

Maar is stress eigenlijk altijd schadelijk? En heeft het invloed op het bindweefsel? Ik leg het uit.

Stress is alles wat het lichaam of de geest uit balans brengt. Denk hierbij in het geval van een paard bijvoorbeeld aan pijn, gebrek aan eten, verkeerde huisvesting, gebrek aan sociale interactie, maar ook bijvoorbeeld chronische ziektes, (veel) wisselingen in de kudde of heel vaak en/of lang op wedstrijd gaan met je paard kan stress veroorzaken.

Maar wat gebeurt er nu eigenlijk in het lichaam van het paard als hij stress heeft? Stel jullie zijn op buitenrit en jouw paard ziet ineens iets waar hij van schrikt, bijvoorbeeld een leeuw. Op dat moment gaat er via het zenuwstelsel een signaal naar de hypofyse, een klier die onder de hersenen is gelegen. De hypofyse bestaat uit twee delen, een endocrien deel wat hormonen in de bloedbaan brengt en een deel wat de neurohypofyse wordt genoemd. Via de neurohypofyse gaat er een signaal naar de bijnieren. Hier wordt vervolgens adrenaline geproduceerd. Adrenaline zorgt ervoor dat het sympathische deel van het zenuwstelsel wordt geactiveerd: het deel van het zenuwstelsel wat de vecht-vlucht respons aanwakkert. De hartslag van het paard gaat omhoog, zijn pupillen worden groter, de ademhalingsfrequentie gaat omhoog, zijn spieren spannen aan en de hoeveelheid zuurstof in zijn longen wordt verhoogd, allemaal zodat hij in staat is om een explosieve fysieke prestatie te leveren: hij rent weg.

Ondertussen produceert het endocriene deel van de hypofyse het hormoon ACTH, wat naar de bijnieren gaat via het bloed. De bijnieren gaan cortisol produceren. Cortisol zorgt voor het aanvullen van de glucose- en glycogeenvoorraad in het lichaam. Dit gebeurt doordat cortisol de lever stimuleert om aminozuren om te gaan zetten in glucose. Deze aminozuren komen uit eiwitten, die uit de spieren worden gehaald.

Het zien van één leeuw geeft het paard kortdurende stress. Is er daarna niet gelijk nog een leeuw, dan worden de stresshormonen weer afgebroken en kan hij rusten, eten en zo de opgebruikte aminozuren en glucose weer aanvullen. Maar wanneer er sprake is van langdurige stress, zoals bijvoorbeeld in het geval van niet passende huisvesting of chronische pijn, is de hoeveelheid cortisol in het lichaam constant verhoogd. Hierdoor worden er overmatig eiwitten uit de spieren gehaald, wat ten koste gaat van de spiermassa van het paard.

Langdurige stress heeft ook invloed op het bindweefsel. Wanneer het paard langdurig stress heeft, gaan bepaalde lagen fascia (perimysium genoemd) in de spier onwillekeurig opspannen. Hierdoor wordt het weefsel naar elkaar toegetrokken en raakt het verstrakt. Hetzelfde gebeurt bij ons als we veel (langdurige) stress hebben: denk maar aan het onwillekeurig optrekken van je schouders!

Spierafbraak en verstrakte fascia zijn slechts twee voorbeelden van de effecten van langdurige stress op het lichaam van het paard. Chronische stress heeft bijvoorbeeld ook invloed op de spijsvertering, het herstel, het immuunsysteem en natuurlijk ook op mentaal gebied.

Maar moet stress dan altijd vermeden worden? Naast dat ik denk dat het niet haalbaar is om ervoor te zorgen dat jouw paard helemaal nooit stress ervaart, denk ik ook dat dat niet per sé wenselijk is. Het lichaam heeft af en toe een (kortdurende) stressprikkel nodig om de stofwisseling op peil te houden en zich te verversen.

Langdurige stress heeft echter zoals gezegd wel grote nadelen voor het lichaam, zoals bijvoorbeeld dus het risico op spierafbraak en verstrakte fascia.

Daarom is het belangrijk om je bewust te zijn van eventuele stressoren in het leven van jouw paard en voldoende hersteltijd in te plannen na bijvoorbeeld (meerdaagse) wedstrijden en/of intensieve trainingen. Wanneer er constant zware arbeid of inspanning wordt gevraagd, kan het hormoonstelsel daarna namelijk wel vier weken nodig hebben om het lichaam te laten herstellen en van het overschot aan hormonen af te helpen!